Sülüklerin Genel Özellikleri :
Sülükler, 15.000 den fazla türü olan Annelida Filumundandır. Çoğu ektoparazit olup, kan emerek beslenen canlılardır. Bunların yaklaşık 650'den fazla türü Hirudinea sınıfındadır. Bu sınıfta genellikle deniz, tatlı su ve kara sülğkleri yer alır (10). Bütün sülükler kan emici değildir. Bazı türleri omurgasızları, Annelida'ya ait diğer sınıfların bireylerini, salyangozları ve böcek lavralarını yerler. Kan emenler balık, kurbağa, kaplumbağa, salyangoz ve kabuklu su canlıları ile omurgalı hayvanlarda ektoparazit olarak yaşarlar (7,11). Omurgalıların hemen her grubu konakçı olmasına karşın, balıklar en çok saldırıya uğrayan gruptur (12,13). Sivrisineklere benzer şekilde, ağrı oluşturmadan deriyi ağızlarında yer alan üç adet çenenin üstünde bulunan keskin dişleriyle ensize ederek kan emmeye başlarlar ve salyasındaki çeşitli mediatörleri (lokal anestezik, histamin benzeri vazodilatatörler, pıhtılaşmayı engelleyici maddeler, yayılma faktörleri, antibiyotik vb.) bu bölgeye salarlar (14).
Hastalıklarda tedavi edici özelliği bulunan sülüklerin birkaç türü olup Hirudo Medicinalis , Hirudo Verbana bunlardandır. Diğer tıbbi sülük türleri de bazen tedavide kullanılır: Hirudo Orientalis, Hirudo Troctina, Hirudinaria Manillensis (Asya tıbbi sülüğü) ve Macrobdella Decora (Kuzey Amerika tıbbi sülüğü). Hirudo cinsi içinde bulunan tüm sülük türleri tıbbi amaçla kullanılabilir. Bugüne kadar ülkemizde saptanan tıbbi sülük türleri Hirudo Medicinalis, Hirudo Verbanadır. Ayrıca, Limnatis Nilotica türü de ülkemizde bulunmaktadır. Ancak tıbbi kullanımı ile ilgili bilgi bulunmamaktadır (15).
En küçük sülük türü 1 cm uzunluğunda olmakla beraber çoğu türler 2,5 cm kadar büyüklüktedir. İnsan ve hayvan sağlığını ilgilendiren sülükler (örn.H.Medicinalis, H.Verbana, H.Orientalis) 20 cm'ye kadar ulaşabilirler (15). Sülüklerin anatomisi dikkat çekecek derecede tek örnektir. Vücut tipik olarak dorso-ventral yassılaşmıştır. Segmentler anterior ve posteriorde çekmen biçimine dönüşmüştür. Anterior çekmen genellikle posterior çekmenden daha küçüktür ve üç çeneli ağzın etrafı çekmenle çevrilidir. Çenelerde bir sıra halinde dizilmiş 50-100 diş bulunur. Posterior çekmen, sekiz segmentin birleşmesiyle oluşmuş, disk şeklinde ve ventale dönüktür, çekmenler hareket etmeye ve yapışmaya yardımcı olur. Vücutları daima sabit sayıda 34 segmentten oluşur. Sülüklerin ağzı ön uçta, ya bir çekmenin dibinde veya kaşık şeklinde bir üst dudağın altındadır. Sülüklerin vücudu muhtelif renklerde görünebilen ince ve düz bir örtü ile sarılmıştır. H.Medicinalis'in sırtı bozumsu zeytin renginde olup, az çok belirgin altı tane boyuna uzanan kırmızımsı-sarı şeride sahiptir. Kenarlar açık zeytin rengindedir. Karnın her iki yanında düz siyah birer şerit bulunur (16). H.Medicinalis'in sindirim kanalı florasında bir cins bakteri olan Aeromonas hydrophila bulunur. Bu ekstraselüler simbiontun, emilen kanın sindirimine yardım ettiği, ürettiği antibiyotiklerle diğer bakterilerin ölümünü sağladığı ve diğer bazı faydaları olduğu bilinmektedir (17-19).
H.Medicinalis'in boyu 10-15 cm olup, 35 segmentten oluşur. Ağırlığı 3-6,5 gramdır. Vücut ağırlığının 3-10 katı kadar kan emer, vücut ağırlığı artıkça emdiği kan miktarı da artar ve bir yıla kadar beslenmeksizin yaşamını sürdürebilir (7,20). Yapılan bir çalışmada insandan kan emme süresi 26-68 dk; emilen kanla artan vücut ağırlığı % 460 olarak bulunmuş, bu türün diğer bazı sülük türlerine göre (örn.Macrobdella Decora) crude eksraktlarından daha fazla antitrombik ünit hirudin ihtiva ettiği bildirilmişltir (21-23).
Hermafrodit olan sülüklerin çoğu yaklaşık bir yıl kadar yaşarlar. Baharda yumurtadan çıkan sülükler, takibeden yılda olgunlaşırlar. Hayat devri, beslenme alışkanlıkları ile yaşam ortamına bağlıdır. H.Medicinalis diğer türlere göre daha uzun yaşar. Bazı sülükler denizlerde olsa da çoğu akuatik türler yüzeysel bitki bulunan havuz, göl ve hafif akan çayların kenarı gibi tatlı sularda yaşarlar. Sülükler dünyanın her tarafına yayılmışlarsa da (kutup okyanuslarından çöllerdeki su kaynaklarına kadar) daha çok ılıman göl ve havuz sularında bulunurlar. Kuzey Amerika sülük faunasının çoğu Avrupa ile benzerdir (10,15). Ülkemiz sülük türleri açısından dünyanın en zengin yerlerinden biridir. H.Medicinalis ve H.Verbana'ya yurdumuzda ve bölgemizde yaygın olarak rastlanmaktadır.
