Baz nedir?

Kimyada alışılagelmiş olarak, sulu çözeltileri acı tatta, sabunumsu kayganlıkta ve fenoltaleini pembeye dönüştüren, asitleri nötralize eden kimyasal bileşikler. Alkali metal

hidroksitleri (potasyumhidroksit ve sodyum hidroksit) ve toprak alkali metalhidroksitleri (kalsiyum hidroksit ve mağnezyum hidroksit) kuvvetli bazlardır. Çünkü bu bileşikler sulu çözeltilerde (hidroksit iyonu ve metal iyonu vererek) hemen hemen tamamen ayrışırlar. Alkali terimi bazın kuvvetli olduğunu

belirtmede kullanılır. Zayıf bir baz, mesela amonyum hidroksit (NH4OH), iyonlarına tamamen

ayrılmayan bir bazdır

Periyodik cetvelde soldan sağa gidildikçe bazik karakter azalır. Mesela alkali metal hidroksitleri, toprak alkali metal hidroksitlerinden daha kuvvetli bazlardır. 3A grubu metallerinin hidroksitleri (mesela

Al(OH)3) ise zayıf bazdır. Hatta Al(OH)3 hem asit, hem baz karakteri gösterir. Böyle bazlara amfoter

baz denir. Ayrıca aynı grup içinde yukardan aşağıya inildikçe de bazlık artar. Mesela alkalimetal hidroksitleri içinde en kuvvetli baz, sezyum hidroksit (CsOH)dir.

Arrhenius (1887) bazı, sulu çözeltilerine hidroksid (OH-) iyonu veren bileşikler olarak tarif etmiştir. Bundan daha modern bir tanımlamayı Lowry ve Brönsted (1923) vermişlerdir. Bunlara göre baz, hidrojen iyonları tutabilen molekül veya molekül kısımlarıdır. Bu tarife göre de (OH-) iyonları hızlı bir şekilde proton tutarlar. Lewis (1916), protona verilen özel rolü elektron çiftlerine vererek daha geniş

kapsamlı bir teori geliştirmiştir. Bu tariflerden sodyum karbonat (Na 2 CO 3 ), kalsiyum oksit (CaO),

amonyak (NH3) ve klorür (Cl) gibi (OH-) ihtiva etmeyen bileşiklerin de baz oldukları anlaşılıyor. Çünkü

bunların hepsi çözeltide hidrojen iyonları tutarlar. Su (H 2 O) aynı konsantrasyonda (H3O+) ve (OH-)

iyonlarına ayrışır. Böylece su hem baz hem de asid olarak davranır. Çünkü (H3O+) proton verir, (OH-) iyonu ise proton tutar.

Bazlar genel olarak, metal oksitlerinin su ile reaksiyonlarından elde edilir. Mesela sodyum oksit su ile kuvvetli bir baz olan sodyum hidroksidi verir:

Na 2 O + H 2 O › 2 NaOH

Organik kimyada baz terimi amin ve alkaloitler için kullanılır. Organik bazlar genellikle zayıf bazlardır.

Sözlükte "baz" ne demek?

1. Kök, temel, esas; bir asitle birleşince bir tuz oluşturan madde.
2. Taban; doğan kuşunun erkeği.
3. Temel.